Nomuli Yapay Dili

Nomuli nedir? Ne demektir?

Nomuli bir yapay dildir aslında Nova Mundo Linguo kelimesinin kısaltılmışıdır ve Yenidünya dili demektir. Tam çeviriyleyse Yenidünya ve dil demektir. Çünkü Nomulinin savunduğu bir felsefe ve dünya tasavvuru mevcuttur bu o tasavvurun bir lisanıdır.

Nomuli tarihçesi ve Nomuli neden doğdu?

Nomuli yapay dili Mustafa Kaptan tarafından oluşturuldu. Kendi anlatımıyla şöyle anlatır bunu; “çevremde tek bir dilin değil birçok dilin hâkimiyeti vardı. Örneğin Coca Cola’nın K ile değil C ile yazılmasını her okuma yazma öğrenmiş ana dili Türkçe olan çocuk başta yadırgar. Hakeza çevremde bazı markaların ve dükkân isimlerinin İngilizce olduğunu gördüm, camide ibadeti Arapça yapıyorduk, camide olmasak bile camiden ezanları Arapça duymamız bile dünyada tek Türkçenin olmadığının delillerindendi, bazı arkadaşlarım Kürtçe biliyordu, annem ve anne tarafından akrabalarımın kahir ekseriyeti gürcüce biliyordu dedim herkesin bir dili var benim neden olmasın? İşte yapay dilciliğe böyle adım attım. Tabii ki 2002 yılında yapay dil yapımına başlamadan evvelki yıllarda da olmayan kelimeler uydurmuşluğum vardı. Çevremde bazıları da yapardı böyle şeyler hoşuma giderdi” Mustafa Kaptan işte bu sebeple dil oluşturmuştur ancak dilinin ilk başlarda ismi Nomuli değildir Kaptancadır.

Kaptanca dönemi

Nomuli yapay dili Mart 2002 tarihinde ilan edilmiştir tam ilan edildiği günün 20 Mart olması kuvvetle muhtemeldir. Çünkü dil okul bahçesinde 2. dönemin ilk matematik sınavının ertesi günü ilan edilmişti. Sömestr o yıl kurban bayramının 22-26 Şubat tarihlerinde olması hasebiyle şubat ayındaydı Bundan mütevellit okullar martta açılmıştı 2. dönemin ilk konularından sonra sınavlar da Martın 2. haftasından sonra olduğuna göre elimizde 2 hafta kalır. Dil tanıtımı esnasında sınavdan konuşulduğuna göre ki Mustafa kaptan’a “Dünkü sınav nasıl geçti?” denmişti bu sebeple pazartesi gününe tekabül eden 18 ve 25 Mart dilin tanıtımı için uygun tarih değildir elimizde kalır toru topu 8 gün. Mustafa kaptan’ın o zamanki ders programında Çarşamba günleri matematik olmazdı yani sınav çarşamba günü de olamazdı. Sadece 20 Mart ve 27 Mart çarşambaya gelmektedir. Mustafa Kaptan ise en kuvvetle muhtemel olarak 20 Mart demektedir o yüzden 20 Mart 2002 Nomuli’nin doğum tarihidir.

20 Mart

Kaptanca 20 Mart tarihinde tanıtılmıştı dilin ilk ismiydi ve henüz ortada kelime bile yoktu doğaçlama olarak tanıtım yapılmıştı, gramer mi? o tarihlerde mevcut değildi. Lakin tüm planlar dilin tam teşekküllü hale bir şekilde gelmesi yönündeydi. Bahçede sıra halindeyken tanıtım yapıldı. Lakin birkaç kişiyle sınırlı kalan bu tanıtım ses getirmemişti. Artık resmi olarak bir yapay dil vardı lakin fark edilmemişti. 2002 yılında ilk sözlük denemesi yapıldı lakin dilin yarım kaldı. 2003 yılına kadar da bir daha gündeme gelmedi. 2003 yılında Mustafa Kaptan dili tekrar gündeme getirdi ve bazı kişilere öğrenme teklifinde bulundu. Bir kişi başlangıçta sıcak karşılasa da sonra bir takım sebeplerden ötürü vazgeçilmiştir. 2003 sonbaharında dil tekrar gündeme getirildi, aralık ayında okul defterinin arka sayfasına örnek kelimeler ve anlamları yazıldı. Sözlük yap teklifi geldi. Fizibilite çalışmaları yapılmalıydı araştırmalar yapılmalıydı. Evet, bu tam teşekküllü bir dil olacaktı lakin dünyada başka örnek var mıydı? 2004 yılının başlarında eline dünya dilleriyle ilgili bir kitap geçen Mustafa kaptan’ın aradığı bir konu vardı? Yapay bir dil hakkında bilgi arıyordu ve kitapta böyle bir bölüm vardı! Yapay dilciliğin yıllardır var olduğunu, çeşitli amaçlarla kullanıldığını anlatan kısım Esperanto diline de değinmişti ve Esperanto’nun bazı özelliklerinden bahsetmişti. Esperanto kolay bir dil diyordu kitapta Mustafa kaptansa şunu demişti “Ben zor olanı yapacağım“. Yapay dilciliğin dünyada bir karşılığı vardı artık radikal bir adım atmanın tam sırasıydı.

Mart 2004

4 Mart 2004 gecesi Mustafa Kaptan ilk sözlük çalışmasına başladı. Elinde birkaç aydır kullandığı ve ne zaman biteceği meçhul bir tükenmez kalem ile önceki senenin okul defterinin boş kısımları mevcuttu. Bir de 2000 yılında alınmış ve kullanıla kullanıla yıpranmış bir Türkçe sözlük mevcuttu. Başladı Mustafa Kaptan dil yapımına. 350 kelimelik, Gramerinde birkaç kural olan külliyatı bitirmek 5 gün sürdü 9 Martta hazırlanmıştı. 10 Mart tarihinde de dil tanıtımı yapılmıştı. Beğenen de vardı, böyle bir projeden hoşlanmayanlar da vardı lakin dil varlığını devam ettirdi gün geçtikçe yeni kelimeler, yeni kurallar eklendi, sözlüğün yeni sürümleri oluşturuldu. 2005 Eylülüne kadar da yaşadı kaptanca birçok kişi tarafından bilindi, akıllara yer etti Mustafa Kaptan’ın dili. okul yıllarında Mustafa Kaptan’a dilci olduğu münasebetiyle zorbalıklar yapılmıştır bu sebeple Mustafa Kaptan 2005-2010 arası dilini uyku moduna almıştır. Lise sonuncu sınıfa kadar da pek gündeme gelmemiştir. Bazı kişilerin kaptancayı özlemiş tutumları ve onun hakkında sorular sorması sebebiyle ve Nomulinin fikri altyapısının gelişmesi, zorbalıkların yok denecek kadar azalması sebebiyle 2010 yılında kaptanca uyandırılmıştır. Tanıtım günü okulda bomba etkisi yaratmıştır. 750-800 kelimelik dil büyük sansasyon yaratmıştır. Haziran ayına gelindiğindeyse dil için yeni bir aşamaya geçilmiştir; Qosel Leysane.

Qosel leysane dönemi

Bahse konu Qosel leysane döneminde yeni bir sözlük yapımına başlanmıştır, Sosyal medyaya adım atılmış ve Facebook sayfası açılmış, ilk logo yapılmıştır. 2011 yılında dil forumda tanıtımı yapılan dil tam teşekküllü bir dil olmuştur. Bir dergide tanıtımı dahi yapılan dil Türkiye çapında tanınma imkanı bulmuştur ilk Youtube sayfası bile açılmıştır. 2012 yılında her şeyiyle lakin gramer mantığındaki bazı hatalar sebebiyle 2012 yılında bu tam teşekküllü dilde yeni bir aşamaya geçilmiştir. O da Nomuli dönemidir.

Nomuli dönemi

Nomuli bir ustalık dönemidir bu dönemde anlayışçı nizam fikri altyapısıyla birlikte daha fazla tanınırlığa ulaşmıştır, Qosel Leysane aşamasından hoşnut olmayanların bile hoşnut olduğu, sevdiği bir aşamaydı Nomuli aşaması. 2013 yılında Türkiye’deki Esperantistlerle iletişime geçildi, toplantılarına katılım sağlandı, 2014 yılında ulusal çapta yayın yapan bir gazetenin internet sitesinde haber olarak yer aldı, Tv yayını sözü verilse de bu gerçekleşmemiştir. Uluslararası yapay dil gruplarında tanıtıldı, çeşitli zaman ve mekânlarda çeşitli kişilere tanıtım yapıldı. 2017 yılında kemale eren dilden o tarihten sonra kelime ve kural çıkartılmamıştır. 2017 sonrası vezin sistemi de eklenmiştir. Bugün Türkiye’de yaşamını sürdüren geniş çaplı tam teşekküllü bir dildir uzun zamandır vardır ve var olacaktır. Zaman zaman Nomuli dilinde cümle kurabilen takipçilere bile rastlanmıştır.

Temel Nomuli yapısı

Nomuli ilk başlarda Türkçeye benzeyen bir dildi daha sonra İngilizce kelimeler de dilin içine girmiştir, sonrasında Latince büyük oranda etkilemiştir Nomuli aşamasıyla Arapça, Sümerce, Eski mısır dili, proto Hint Avrupa dili kelimelerini de ihtiva eden dil İspanyolcadan, İtalyancadan az miktarda, Macarca, Çince, Almancadan eser miktarda kelime almıştır. Yabancı dillerden geçen kelimeler çoğunlukla olduğu gibi geçmemiş deforme edilerek geçirilmiştir. Ayrıca Nomuli’nin tamamen özgün başka dilde olmayan kelimeleri de mevcuttur. Nomuli dünya dili olması hasebiyle başka dillerden kelime aldığını inkâr etmemiştir ki bu yapay diller için gayet olağan bir durumdur. Meşhur Esperanto bile %90 Latince tandanslı bir dildir. şu durum da mevcuttur ki; Dünyada 6000 civarı dil vardır yaptığınız dil mutlaka birisine benzeyecektir sonuçta insanın gırtlak yapısı bellidir dil yapıp uzaylı gırtlağıyla konuşmak mümkün değildir. Gramer olacaksa Türkçenin sondan eklemeli yapısının, Arapçanın vezin yapısının, İngilizcenin çekimli yapısının karışımına sahiptir. Nomuli her dile benzer ve aynı zamanda hiçbir dile benzemez o doğal dil gibi bir yapay dil olmak için tasarlanmıştır.

Özgün alfabesi

2004 yılından beri Nomuli için yapılmış bir özgün alfabe mevcuttur. Nomuli aşamasından sonraysa özgün alfabe kalıcı hale gelmiştir. 2004-2012 arası kesin bir özgün alfabesi olmamıştır ara sıra var olmuştur. 2012 sonrasındaysa özgün bir alfabe oluşturulmuştur. Nomuli özgün alfabesi soldan sağa yazılır.

Nomuli’nin fikri altyapısı anlayışçılık

Anlayışçılık paradigması da Mustafa kaptan tarafından geliştirilmektedir anlayışçılık bir dünyayı yorumlama biçimidir, düşünce tasavvurudur, akıl yürütmedir bilgi sevgisidir, fikir paylaşımıdır farklı bir dünya modelini hedefler. Eskiden Web ortamında sürekli yayını yapılan anlayışçı nizam’ın çevrimiçi yayınları Türkiye’deki hür düşünce ortamının bugün ve gelecekte garanti altında olmamasından ötürü durdurulmuştur. Mustafa Kaptan anlayışçı fikriyatı kişisel olarak geliştirmektedir ve uzun yıllar boyunca çevrimiçi olarak anlatmayacaktır. Anlayışçılığın 2050 yılında tüm toplumda paylaşılması düşünülmektedir. Anlayışçı nizam kitabının Word dosyası A4 boyutuyla 500 sayfadır henüz ve artmaktadır.

Son söz

Nomuli hareketi ve anlayışçı nizam İslam aleminde ortaya çıkmış güzel ayrıntılar olarak dünya tarihinde yerini alacaktır. Nomuli yayınları son sürat bugün devam etmektedir. Oro çevrimiçi dergisi, Nomuli youtube kanalı, Facebook sayfası, resmi site, ders kaynakları hep var olacaktır bir şekilde. Türkiyede yıllar boyunca birçok kişinin Nomuli’den haberi oldu. Kimi bir oturup soluklanıp yoluna devam etti kimisi de yıllarca Nomuli ile muhatap oldu ilgilendi. Türkiye’nin ve dünyanın her köşesinde Nomuli ile karşılaşanlar oldu. Youtube kanalı dünyanın birçok ülkesinden izlendi, insanlar Nomuli hakkında konuştular Türkiye’nin çeşitli illerinde. Literatürü olan, Fikriyatı olan, tarihi olan, mefkûreleri olan bir dildir Nomuli. Nomuli bir medeniyet tohumudur asırlar sonra bile var olacaktır Dünya üzerinde. Mustafa kaptan bunu şöyle anlatır; “İnanırsınız, inanmazsınız bilemem lakin ben Müslümanım benim inancımda Allah mahşer gününde hepimizi sorguya çekecek dünyada yaptıklarımızı, fikirlerimizi soracak yani bu dilden dünya yok olduktan sonra bile bahsedilecektir. Peki Müslüman olmayanlara nasıl bir ispat ortaya koyarız ona da cevap verelim; ben yaşarken benden başka kimse öğrenmese bile günümüzde bilgi çağında çok bilgiye zahmetsiz ulaşıyoruz ben bu dilin internet üzerinde yıllar boyunca var olmasını sağlayacağım, belki insansı robotlar yaygınlaşacak yapay zekaya Nomuli öğreteceğim yapay zeka Nomuliyi yaşatacak, üçüncü bir şık olarak ise bir kütüphaneye bağışlarım ve dil yaşar. Bu dili yaşatmak için çok şeyi göze aldım. Tabii ki gönül ister ki 2102 yılında Nomuli’nin 100. yıldönümünü kutlayan kanlı canlı bir insan olsun, Nomuli hareketinin başında kim varsa onun önderliğinde kutlanıyor olsun.”

---

Nomuli yapay dili resmi sitesi; Nomuli.com