Ara

Yapay Dil Oluşturma Üzerine

Yapay dil oluşturma üzerine temel bilgilere mi ihtiyacın var? Gerçekten sen de bir dil mi yapmak istiyorsun? Bir amaç veya keyif için dil geliştirmek istiyorsan doğru yerdesin. Öncelikle belirtmeliyim ki belli bir sınırlaman yok. Biz, burada sana tavsiye mahiyetinde belli rehberlik sağlayacağız. Yine dilinin nasıl ve ne yapıda olacağına sen karar vermelisin.

Bazı Hususlar

Yapay dil geliştirmeye başlamadan önce, belirtmek istediğim birkaç husus var.

  1. Yapay dil geliştirmek oldukça zevkli ve efsanevi bir şeydir.
  2. Amacına bağlı olarak dilin gelişim gösterecektir. Bu yüzden önce amacını belirlemelisin. Sanat için mi, ortak dil olması için mi, zevk için mi, bilim veya başka bir amaç için mi dil geliştirmek istiyorsun?
  3. Dil geliştirmek başında göründüğü gibi kolay değildir. Devamlılık ve azim gerektirir. Gerçekten bu işe ilgili iseniz girişmenizi tavsiye ederim. Aksi durumda birkaç materyali ve kuralı oluşturulup, çöplüğe bırakılan binlerce yapay dil arasında kaybolup gider.

Bu makale, A’dan Z’ye yapay dil oluşturmanız için değil, bu işe girişmeden evvel dikkate almanız gerekenleri belirtmek ve bazı temel bilgiler edinmeniz amacıyladır.

Yapay dil için tüm dünyada ortak bir sözcüğümüz var. Sen de bu dünyada bu kelimeyi kullanacaksın; “Conlang“. Dile başlarken belirlemen gerekenlere değinelim.

Temel Unsurlar

  1. Sesletim: Dilinin ses yapısı nasıl olacak? Hangi sesleri kullanacaksın? Bu sorulara yanıt vererek işe girişebilirsin.
  2. Ünlü – Ünsüz Yapısı: Dilindeki sesli ve sessiz harflerin yapısına karar vermelisin. Hangileri bir araya gelecek, gelmeyecek belirlemelisin.
  3. Kelime Yapısı: Sözcük yapısı yapay diller için çok büyük öneme sahiptir. Sözcük yapısını çok iyi kurgulamalısın. Temel sözcük oluşumu nasıl olacak? Ek alacaklar mı, türetme nasıl olacak? Bu ve bu gibi sorulara cevap vermelisin.
  4. Benzerliği Bulma: Dilin benzersiz mi olacak? Günümüzdeki yapay dillerin ve tabiki doğal dillerin büyük kısmı benzer yapıdadır. Senin dilin de bu yapıya uyacak mı, uyacak ise hangi dil grubunda yer alacak? Benzersiz olacak ise yaratıcılığının altında yatan fikir ne? Böyle ise mutlaka bizle de paylaş. Meraktan çatlıyoruz… 🙂
  5. Dilbilgisi Kuralları: Her şeyin illa bir kuralı, kaidesi vardır. Yapay dilin de bir dilbilgisi kuralı olmalıdır. Sen de dilinin dilbilgisi kurallarını belirlemelisin. Cümle dizilimi, özne kullanımı, zaman yapıları vb. belirlemelisin. İsim odaklı mı yoksa fiil oldaklı mı olacak dilin, bunu de belirlemek faydalı olacaktır.
  6. Temel Yapılar: Her dilin illa temel yapıları vardır. Sen de bu yapıları belirlemelisin. Zaman, modal yapı, fiil yapısı, sesletim vb. oluşturdun mu? Özenle oluşturmalısın ki, dilin ilerleyen gelişim sürecinde zorluk yaşama.
  7. Sözlük: Bir dilin var olmasında en önemli unsur sözlüktür. Dil bilgisi kurallarından sonra mutlaka bir sözlük oluşturmalısın. Sözlüğün kendi dilindeki sözcüklere karşılık olarak İngilizce ve Türkçe dillerini barındırmalıdır. İngilizce tüm dünyanın kolayca anlayabileceği bir dil olduğu için sadece kendi dilinde ve Türkçe karşılıklarda sözlük yeterli olmayacaktır.
  8. Yazım Yöntemi: Bir dilin sürdürülebilirliği ve gelecek nesillere aktarımı için yazı sistemine ihtiyacı vardır. Yazı olmasa da aktarılamaz, diye bir kaide yok. Ancak yazı bu işlemi biraz daha garanti altına alır ve hızlandırır. Bu yüzden ya mevcut bir alfabe / yazı sistemini almalı ya da kendi özel alfabe, yazı sistemini geliştirmelisin.
  9. Edebiyat: Dili dil yapan önemli unsurlardan birisi de edebi eserlerdir. Dilinde birçok eser kaleme almalısın. Ayrıca video veya potcast da oluşturabilirsin.

Yapay Dil Bir Kültürdür

Dil bir kültürdür. Toplumları medeni kılan en yegane unsurdur. Yapay dil geliştirirken bu hususa da dikkat etmek gerekir. Diliniz, kendi içinde bir mitoloji, bir öykü, bir zaman – takvim yapısı içerebilir. O zaman muazzam olma yolunda ilerleyecektir. Atasözleri, deyimler vb. olmazsa olmaz unsurlardır. Tabi ki, birçok yapay dil bu safhaya henüz geçebilmiş değildir. Çünkü belirttiğim gibi, yapay dil geliştirmek yıllar alan, özen ve çaba gerektiren bir sanat dalıdır.

Yapay dil geliştirmeden önce mutlaka diğer yapay dillere incelemelisiniz. Özellikle Esperanto, Toki Pona, Al Bakiyye, Nomuli, Baleybelen gibi dilleri tavsiye ederim. Ayrıca Tolkien tarafından geliştirilen Elfçe, Sindarin ve Quenya dillerine de bakmalısınız. Bunların dışında çok kaynak bulamasanız da Nav’i, Dokraki, Klingon, Uropi gibi yapay dilleri de fırsat bulursanız inceleyin derim. Ek olarak bu dillerin birçoğunda Türkçe kaynak çok az veya yok düzeyindedir. Bunu da belirteyim.

Yapay Dil Oluşturma ile ilgili Kaynaklar

Yapay dil oluşturma konusunda emin olun çok fazla kaynak var. Ancak büyük kısmı İngilizce veya diğer dillerde. Türkçe kaynak ise yok denecek düzeydedir. Yapaydil.Net platformu ve Yapay Dil Geliştirici Topluluğu olarak elimizden geldikçe Türkçe kaynak oluşturup, burada paylaşacağız.

conlang
Conlang.org

Ayrıca yapay dil ile ilgili uluslararası çapta faaliyet gösteren “Conlang Derneği” ile de irtibat kurabilirsiniz. Yapay dil oluşturma işine giriştiğinde biz ve topluluğumuzdan yardım olabilirsin.

Bir yanıt yazın

Kategoriler

Son yorumlar