Ara

Kelime Oluşturma Hızını Arttırma.

Kolları sıvadınız ve karar verdiniz dil yapmak için hayırlı olsun. isim, logo filan belirlediniz peki ne kaldı? kelimeler kaldı. Peki nasıl kelime oluşturabilirsiniz? binlerce yapay dilci adayının aklındaki sorulardan birisi budur. Bu yazımızda tam teşekküllü bir yapay dil için kelime yapım hızı nasıl artar diye yazıyoruz bir kitapta kullanılmak üzere 300-500 kelimelik dil tasarlamaksa amacınız bu yazı onu kastetmiyor lakin o yoldan geçenler de zamanla bu yola gelecekleri için onlar da okusun.

1-) Belli başlı kelimelere bağlı kalmayın

örneğin okul terimleri, mutfak eşyaları, araba terimleri gibi terimleri çevirdiniz diyelim bu tam teşekküllü bir dil için yetmez. neticede kim olursanız olun günlük kullandığınız kelime miktarı 300-500 kadardır günlük konuşma dili tam teşekküllü bir dil için yeterli değildir kelime hazineniz kadar kelimeniz varsa elbette ilham gelmez. yani yeni fikirler bulamazsınız. Önce ana dildeki kelime dağarcığınızı geliştireceksiniz. Ana diline hakim olamayan yapay diline de hakim olamaz.

2-) İmla kılavuzu ve sözlük

Ana dilinizin imla kılavuzu ve büyük sözlüğü tam teşekküllü bir dil için gerekli miktarda çevirilebilecek kelimeleri ihtiva eder. imla kılavuzundaki kelimeleri çevirireniz tam teşekküllü bir dil yaptım diyebilirsiniz. tabi unutmadan grameri de olmalı dilinizin gramersiz dil olmaz. bir imla kılavuzu ve büyük sözlüğü çevirip yeni kelimeleri zihinden oluşturmak zaman alır bunu da unutmayın bir oturuşta bitirmeniz imkansızdır. Bizzat denenmiştir 1 ay bile bunun için yetersizdir. Tam teşekküllü bir yapay dil en az 6 ay alır ondan sonrası hata varsa düzeltme, eksik kelime varsa ki gözden kaçmış birşeyler elbet vardır onları ekleme, eş anlamlı kelime ekleme gibi durumlardır.

3-) Kitap çevirisi, şiir çevirisi, dille alakalı literatürler

Tam teşekküllü bir dil yaptınız mı? hayırlı olsun. dört dörtlük bir dil mi? kesinlikle. Akademik makale yazılacak şekilde güçlü mü diyorsunuz? o zaman ne duruyorsunuz? yazmaya başlayın. Şiir yazın, hikayeler yazın dilinizde, çeviriler yapın dilinize. şiir çevirin, kısa öykü çevirin, roman çevirin hem kelime dağarcığınız genişleyecek hem de dilinizde eksik bir yön yahut kelime keşfederseniz giderebileceksiniz. eserler oluşturmak dilinizi zenginleştirdikçe zenginleştirir. dışarıdan bakınca doğal bir dil gibi görünen bir dil mi istiyorsunuz? çeviriler yapıp dilinizi zenginleştireceksiniz.

Diliniz hakkında cümle çevirileri dışında çeviri yapmıyorsanız tam teşekküllü dilinizi yaşatmıyorsunuz demektir. yaşatmayacağınız bir dil de yapabilirsiniz tabii ki lakin zamanınıza yazık etmeyin bir şey yaptıysanız devamını getirin ki insanlığa faydanız olsun. Telefonu icat eden graham bell(ki aslında ondan evvel de teletrofono isminde bir icadı Antonio meucci’nin icat ettiği söylenir lakin patent Bell’e nasip olmuştur ki biz burada bell mi meucci mi tartışmayacağız farz edelim ki bell olsun başkası düşünememiş olsun) ne diyorduk? telefonu icat eden Graham bell telefon aletini hiç kullanmasaydı ne faydası olurdu? bir alet icat ettim deyip kenara kaldırıp denemeseydi ne olurdu? o kullandı herkes kullandı bugünkü telefonlar avucumuzun içerisinde. Graham bell’e modern cep telefonlarını göstersek “adama bak benle dalga geçiyor tutmuş aynayı bu telefon diyor” derdi. Ona böyle bir telefon anlatamazdınız. o yüzden literatür yapın.

4-) Yaşayan kelimeler

Her dil yaşar, insanlar da birlikte yaşadıkça mutlaka diller oluşur. yıllarca yanlarında konuşma duymadan büyümüş insanları bir odaya koyarsanız birbirleriyle bir şekilde iletişim kurar sonuçta ses telleri kurumadı ya sıfırdan dil oluştururlar yine konuşurlar. insanlardan cümle kurma yetisini almak olanaksızdır bu sebeple çünkü fıtratı böyledir insanların bir şekilde konuşacaktır. Durum böyleyken halihazırda dilleri olan insanların dilleri nasıl gelişmesin?

kelimeler mizah aracı olup gelişir, kelimelerin zamanla anlamları genişler, daralır, kayar, kimi zaman dil başka dilden transfer yapar ki transfer de Türkçeye transfer olmuş bir kelimedir. 1000 sene önce Türkçede transfer kelimesi yoktu misal. hatta bırakın 1000 seneyi 50, 20, 10 hatta 1 senede bu değişimler olabilir. Örnekler mi istiyorsunuz?

Örnekler

Gay. evet bu kelime 50 yıl önceki ingilizcede “neşeli” kelimesinin karşılığıydı yani 1 asır evvel bir amerikalı arkadaşına “you are a gay” dese kavga çıkmazdı.

Diğer bir kelimeyse “trip” kelimesidir. ne demektir peki? “seyahat etmek” demektir. 2000’li yıllardan itibaren İngilizcede bu kelimenin anlamı kaymıştır “tavır yapmak” gibi bir anlama bürünmüştür. Türkçeye de “trip atmak” olarak geçmiştir. İngilizcede o kelimeyi “atmak” fiiliyle kullanmazlar hatta yani trip atılabilir bir şey değildir. eski anlamıyla seyahat atılmaz, yeni anlamıyla tavır yapmak atılmaz. Türkçemize de atmakla birlikte girmiştir atılan bir şey olarak düşünmüşüz normalde hiçte öyle bir şey değildir işte bu dilin evrimine misaldir.

Hatta Türkçede de var böyle kelimeler misal köpeklerin yavrusuna enik deriz de köpeklerin dişisi Türkçede anlamı kaydığı için kötü anılır olmuştur. nedir dişi köpeğin Türkçesi; “kancık”. sıkı durun aynı durum İngilizcede de var. “bitch” misal o da İngilizcede dişi köpek demektir sonradan anlamı kötüleşmiştir. böyle eski birçok kelime var. eski Türkçede silah ne demekti buraya yazamıyoruz 🙂

Güncel örneklere gelince misal korona. taç demektir aslında koronavirüs hastalığına yakalanılır korona olunmaz yani taç olamazsınız lakin anlam kayması gerçekleşmiştir. diğer güncel örneklerse selfie, bulaş gibi kelimelerdir. selfie birkaç yıllıktır. bulaş kelimesiyse 2020 yılında çıkmıştır.

İşte bir yapay dil tam teşekküllü olmak istiyorsa yaşayan bir yapay dil olmalıdır güncel ortaya çıkan kelimelere de karşılık bulmalıdır. Tam teşekküllü bir dil böyle olur.

Herkese içeriği zengin yapay diller dileğiyle. Biz anlatacaklarımızı anlattık.

Bir yanıt yazın

Kategoriler

Son yorumlar