Engelli olmayı hiçbir insan tercih etmez Allah herkese sağlıklı bir kafa ve vücut nasip etsin bununla birlikte dünya hayatı imtihan ya engelliler de oluyor ve engelliler de sağlıklı bir kişinin yaptığı çoğu şeyi yapabiliyor. Milletvekili, bakan, devlet başkanı bile oluyor. ABD’nin 2. cihan harbindeki başkanı Franklin Roosevelt tekerlekli sandalyeye mahkumdu mesela ve ayakta olduğu yerde durabilmek haricinde yürümek nasip olmamıştı kendisine. Olur yani insanlık halidir kınamamak lazımdır, dışlamamak lazımdır.
Peki olaya yapay dilcilik açısından bakalım engelli birisi yapay dilci olabilir mi?
Evvela ne tip bir engele sahip olduğuna göre değişir. Misal bazı engeller bazı fiilleri yapmaya engeldir. boynundan aşağısını kullanamayan birisi yüzemez lakin iyi bir fizikçi olabilir(stephan hawking gibi). teker teker inceliyoruz şimdi.
İşitme engelli birisi yapay dilci olabilir mi?
İşitme kaybı %80 yahut %99 olabilir yani kişi hiçbir şey duymuyor olabilir ve bu yapay dilci olmasına engel asla değildir. Sonuçta görüyor ve düşünebiliyor mu? kesinlikle yapay dilci olabilir. Okuma yazması olan birisi için yapay dilci olmak imkansız değildir dilini ses dalgası olarak duyamaz ama iç sesiyle dilini duyar. neticede insan içinden düşünürken de iç sesiyle düşünür sağırlar dış dünyaya sağırdır kendi içlerine değil önce bunu ayıralım. Öğrenmeye gelince evet öğrenir ve konuşabilir herhangi bir dili. Tonlamasını ayarlayamasa da konuşabilir bir şekilde.
Görme engelli yapay dilci olabilir mi?
Olabilir. göremiyor olması dil öğrenemeyeceği anlamına gelmez. Hatta dil de yapabilir. Görme engelli birisi daha evvel görmediği şeylerin resmini kusursuzca yapabilirken konuşmayı mı yapamasın? tek ihtiyacı bir kaydedici insandır yahut sesle bilgisayara yazdırmaktır bunun için yapılmış uygulamalar mevcut neticede. biraz zahmetli olur ama olmaz diye bir şey de yok istedikten sonra.
Konuşma engelli yapay dilci olabilir mi?
ilk başta paradoks gibi görünse de kesinlikle paradoks değildir. Konuşma engelliler de yapay dilci olabilir. Kişi kekeme olabilir yahut ses yitiminden muzdarip olabilir hatta ses telleri hayatı boyunca çalışmamışta olabilir bunların hiç birisi yapay dilci olmaya engel değildir. Kendisi kendi dilini konuşamayacak belki ama bilgisayar onun yerine konuşabilecektir. yahut başka bir kişi onun dilini konuşabilecektir. Bu aynı Beethoven’ın sağır olup beste yapması gibidir yaptığı ama duyamadığı besteleri vardı büyük müzisyenin. Bugün dünyada bu sanatın üstadlarından birisinin beethoven olduğu gerçeğini müzikten hiç anlamayanlar bile kabul eder. Neden konuşamayan bir dilci olmasın ki? harika bir dil tabii ki de yapabilir.
Fiziksel engelli yapay dilci olabilir mi?
Engelin ne kadar olduğuna bağlıdır. Bacaklarını kullanamayan kişi devlet bile yönetebilir mesela Franklin Roosevelt; yani böyle biri tabii ki de dilci olabilir. Lakin boynundan aşağısını kullanamayan birisi kendi canının telaşına düşer ne yapay dilciliğinden bahsediyorsunuz? Allah onlara yardım etsin. Onlar bir de oturup dil mi düşünecek? düşünen olur mu peki? olursa da kimse olmaz diyemez neticede beyin çalışıyorsa çok şey mümkün.
Zihinsel engelli yapay dilci olabilir mi?
Türkiyede çoğu insan bu konuda ayrım yapamıyor. Zihinsel engelli başka şeydir, akıl hastası başka şeydir, psikolojik problem başka şeydir. üçü aynı şeyler DEĞİLDİR. Psikolojik problemden başlayalım yani kişilik bozukluğu. misal narsist biri gayet tabi dil yapabilir, takıntı hastası birisi dil yapabilir, borderline bir insan dil yapabilir. Bu tip insanlar alanlarında çok başarılı insanlar olabilir profesör bile olabilir ki tarihte dahi olup kişilik bozuklukları olan çok kişi vardır. Yani zeka fışkırıyor ama toplumda yadırganan şekilde fışkırıyor böyleleri tabii ki de dilci olabilir mümkündür. Bunlar engelli değildir.
Peki gelelim akıl hastalarına. Yani bir zamanlar akılları mantıkları yerinde olduğu halde travma geçirdiği için mantıksız davrananlardır bunlar. Örneğin bir şizofren akıl hastasıdır, yahut kendisini tanrı zannedenler akıl hastasıdır, hatta kendisini sabun zannedenler de akıl hastasıdır. bir akılları var elbette ama bozulmuş. Mantıklı düşünemezler ki yapay dilci olsunlar.
zihinsel engellilere gelince zihinsel engelliler beyinlerini ömrü boyunca kullanamamıştır yahut bir dönem kullanıp sonra hiç kullanamamıştır. Akledemez, olaylar arasında mantık kuramaz, daima bakıma muhtaçtırlar bu tip kişiler ibadetlerden bile muaftır direkt cennete girer zaten. yani zihinsel engelli birisi dil yapamaz ve konuşamaz. ana dilini konuşabiliyorsa ne ala, yabancı dil kavramını işleyecek bir kapasitesi yoktur. konuştuğu şeyin bir dil olduğunu bile bilmez.
Zeka geriliği olan birisi dil yapabilir mi?
Yapamaz. Yapmaya çalışsa da devamını getiremez. O terazi bu sıkleti çekmez. Baskül ile kamyon tartılmaz, çay bardağına 1 litre su dolmaz zeka geriliği olan birisi de dilci olamaz.
Ölümcül hastalığı olanlar yapay dilci olabilir mi?
herhalde ki olabilir. ağır hasta birisi engelli değildir önce bunu bilmek lazım.